İranın İsrailə hücumu

inkisaf.az
İran İsrailə pilotsuz təyyarələr və ballistik raketlərlə hücum edib. Hücum husilər və Hizbullah tərəfindən dəstəklənib. Suriya və İordaniya səmalarında bəzi pilotsuz təyyarələr vurulub.
İndiyədək İranın İsrailə hücumu ilə bağlı nə məlumdur?
İran şənbə günü axşam saatlarında pilotsuz təyyarələrlə İsrailə hücum edib. Əvvəlcə bir neçə onlarla dron olduğu bildirilirdi. Sonra “The Times of Israel” İHA hücumlarının ikinci dalğası, sonra isə üçüncü dalğa haqqında yazdı. Həmçinin İranın İRNA agentliyi Tehranın İsrailin dərinliklərindəki hədəflərə ballistik raketlər atdığını bildirib. İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF) belə atışlar aşkar etdiyini təsdiqləyib. “New York Times”ın məlumatına görə, İran 185 pilotsuz uçuş aparatı, 36 qanadlı raket və 110 yer-yer raketi yerləşdirib.
İlk hava desantları Moskva vaxtı ilə saat 2:00-a yaxın İsrailə çatdı. Xüsusilə Qüdsdə partlayış səsləri eşidilib. Qüdslə yanaşı, İsrailin cənubunda və şimalında, Şomron bölgəsində, həmçinin Ölü dəniz üzərində hava hücumu sirenləri işə salınıb.
İran ilk dəfə olaraq İsrailə birbaşa hücumu “regional vəkillər”in – Yəmən üsyançıları Ənsar Allah (hüsusi husilər kimi də tanınır) və Livan şiə qruplaşması “Hizbullah”ın köməyi ilə deyil, öz ərazisindən başlayıb.
Husilər və Hizbullah hücuma dəstək verib. Birincisi, Reuters-in verdiyi məlumata görə, Yəməndən bir neçə pilotsuz təyyarə buraxıb. Və Hizbullah İsrailin nəzarətində olan Qolan təpələrinə onlarla raket atdığını açıqladı. İsrail ordusu qruplaşmanın Livandakı hədəflərinə cavab zərbələri endirib.
ABŞ etiraf edir ki, İsrailə beş ölkənin ərazisindən ümumilikdə 400-500 raket və pilotsuz təyyarə buraxıla bilər, ABC News yüksək rütbəli amerikalı məmura istinadən xəbər verir. Onların əksəriyyəti İrandan, qalanları İraq, Livan, Suriya və Yəməndən uçacaq. Chanel 12 xəbər verir ki , İsrail Müdafiə Qüvvələri 100-dən çox pilotsuz təyyarə aşkarlayıb və onların qarşısını almağa başlayıb.
İsrailə hərbi yardım ABŞ və Böyük Britaniya Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilir. “The Times of Israel”in İsrail Müdafiə Nazirliyinə istinadən verdiyi məlumata görə , 100-dən çox İran pilotsuz təyyarəsi İsraildən kənarda ələ keçirilib. Onlar İordaniya və Suriya üzərində vurulub. Pilotsuz təyyarələrin bəziləri Amerika və Britaniya qırıcıları tərəfindən məhv edilib.
İsrailin Ynet nəşri rəsmilərə istinadən xəbər verir ki, hava hücumundan müdafiə sistemləri İsrailə atılan ballistik raketlərin və pilotsuz təyyarələrin 99%-ni ələ keçirib. İsrail ordusu Negevdəki ordu bazalarından birinə “minimal ziyan” dəydiyini bildirib.
İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) İsraildəki mühüm hərbi obyektlərin “uğurlu şəkildə məhv edildiyini” elan edib, IRNA xəbər verir. Mehr Xəbər agentliyi yazır ki, İran hücumda Şahed-136 kamikadze dronlarından istifadə edib.
İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu xalqa axşam müraciətində ölkənin İranın hücumuna hazır olduğunu bildirib və hücuma cavab veriləcəyini vəd edib.
İranın ruhani lideri Əli Xamenei İranın İsrailə hücumunun başlamasından sonra deyib ki, “şər sionist rejim cəzalandırılacaq”. Və İranın BMT- dəki missiyası bildirib ki, “İsrail rejimi növbəti səhvə yol verərsə, İranın cavabı çox daha sərt olacaq”.
Rusiya aviaşirkətlərinin İsrail və İordaniyaya uçuşları, habelə onların ərazisindən tranzit uçuşları dayandırılıb, Federal Hava Nəqliyyatı Agentliyi məlumat yayıb . Qərar aprelin 14-ü səhər saatlarına qədər bu ölkələrin hava məkanının bağlanması ilə əlaqədar qəbul edilib. Məhdudiyyətlər aradan qaldırılana qədər tədbir qüvvədə qalacaq.
Moskva vaxtı ilə saat 4:00 radələrində İsrail ordusu elan etdi ki, israillilərə artıq sığınacaqların, xüsusən də bomba sığınacaqlarının yaxınlığında olmaq lazım deyil.
ABŞ prezidenti Co Bayden Netanyahu ilə telefon danışığı aparıb.
Baydenin sözlərinə görə, ABŞ İsrailə İranın demək olar ki, bütün pilotsuz təyyarələrini və raketlərini vurmağa kömək edib. Onun sözlərinə görə, hücum Suriya, İraq və Yəmən ərazilərindən də həyata keçirilib.
İranın İsrailə hücumu ilə əlaqədar BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclası aprelin 14-də Nyu-York vaxtı ilə saat 16:00-a (Moskva vaxtı ilə 23:00) təyin edilib.
İran niyə İsraili vurdu?
Tehranın hücumu İsrailin aprelin 1-də İranın Dəməşqdəki konsulluğuna endirdiyi və İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) beş zabiti və iki yüksək rütbəli generalı da daxil olmaqla 13 nəfərin ölümü ilə nəticələnən hücumuna cavab idi. İran və Suriya rəsmiləri hücumda konsulluğun tamamilə dağıldığını iddia ediblər.
Altı ay ərzində İsrail hərbçiləri dəfələrlə İİKK mövqelərinə və bölgədəki digər İran hədəflərinə hücum edib, lakin Dəməşqə endirilən zərbə gərginliyin dərəcəsini xeyli artırıb. Tehran konsulluğun bombalanmasını öz ərazisinə zərbə kimi qəbul edib. Üstəlik, Suriya və Livandakı elit Qüds Qüvvələrinin komandanı Məhəmməd Rza Zahidi və onun müavini Məhəmməd Hadi Hacı Rəhiminin ölümü Tehran üçün ən ağır itki adlanır.
İsrail ənənəvi olaraq hücumda iştirakını təsdiq və ya təkzib etməsə də, dağıdılan binanın diplomatik statusa malik olmadığını bəyan edib.
Hava hücumundan dərhal sonra Tehran İsraili cavab tədbirləri ilə hədələyib. Dəməşqə hücumdan üç gün sonra İranın ali dini lideri Əli Xamneyi X sosial şəbəkəsində ivrit dilində bir mesaj dərc edərək, “sionistləri” “cinayətkar təcavüz”lərinə görə tövbə etməyə söz verib. Aprelin 10-da müsəlmanların Fitr bayramı ilə bağlı çıxış edən İran lideri İsrailin “səhv etdiyini və cəzalandırılmalı olduğunu və cəzalandırılacağını” bir daha bəyan edib.
Sonrakı günlərdə İsrail hökuməti İrandan gözlənilən hücuma fəal hazırlıq gördü: İDF ehtiyat qüvvələrini, o cümlədən hava və raketdən müdafiə sistemlərinin operatorlarını səfərbər etdi, hərbçilərin məzuniyyətlərini ləğv etdi və ölkənin mərkəzi hissələrində GPS siqnallarını tıxanmağa başladı ( əvvəllər yalnız ölkənin şimalında və cənubunda fasilələr müşahidə olunurdu). İsrail Silahlı Qüvvələrinin sözçüsü Daniel Hagari bildirib ki, ölkənin silahlı qüvvələri yüksək döyüş hazırlığı vəziyyətindədir və istənilən hadisələrə hazırdır. Bundan əlavə, İsrail 28 ölkədəki diplomatik missiyalarını dayandırıb.

İsraildən hansı reaksiya gözləmək olar
Aprelin 13-ü axşam İranın hücumunun başladığı barədə xəbərlər ortaya çıxan kimi Benyamin Netanyahu xalqa müraciət edib. “Mən aydın bir prinsip müəyyən etmişəm: kim bizi vursa, onu da vuracağıq. Biz özümüzü istənilən təhlükədən qoruyacağıq və bunu sakit və qətiyyətlə edəcəyik”, – deyə İsrailin baş naziri bildirib.
Hücumdan bir neçə gün əvvəl, aprelin 10-da İsrailin xarici işlər naziri İsrael Katz sosial şəbəkədə X Fars dilində yazıb ki, “İran öz ərazisindən hücum edərsə, İsrail cavab verəcək və İran ərazisini vuracaq” və Xamneyinin rəsmi hesabını işarələyib.
Müdafiə rəisi Yoav Qalant həmin gün İsrailin şimalındakı Dəmir Qübbə hava hücumundan müdafiə sisteminin operator bazasına baş çəkdi və orada İrandan birbaşa hücumun ardından İsrailin “öz ərazisinə güclü cavabı” veriləcəyini söylədi. “Bu illər ərzində bacardığımız işlərdən biri odur ki, düşmən heç vaxt bilməyəcək ki, bizim onları hansı sürprizlər gözləyir”, – müdafiə rəisi bildirib.
Londonda fəaliyyət göstərən ərəbdilli nəşr “Elaph News” aprelin 9-da İranın nüvə obyektlərinin İsrailin “intiqamı” üçün mümkün hədəf ola biləcəyini və İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin son günlər təlimlər keçirdiyini bildirib.
İsrail də çox güman ki, öz hərəkətlərini əsas müttəfiqi olan ABŞ ilə əlaqələndirəcək. “Times of Israel”in xəbərinə görə, son bir neçə gün ərzində hər iki ölkənin müxtəlif departamentlərinin rəsmiləri sıx əlaqədə olublar.
Aprelin 11-də ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) komandanı general Erik Kurilla İsrailə səfər edib və ordunun baş qərargah rəisi Herzi Halevi və Pentaqonun rəhbəri Lloyd Ostin ilə telefon danışığı aparıb. israilli həmkarı ona “sarsılmaz dəstək” göstərəcəyini vəd edib. AFP aprelin 12-də İranın İsrailə gözlənilən hücumu fonunda ABŞ-ın Yaxın Şərqə əlavə qüvvələr daşıdığını bildirib.

İranın zərbəsinə beynəlxalq reaksiya
Avropa İttifaqı İranın İsrailə hücumunu pisləyib. Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell öz X səhifəsində Tehranın hərəkətlərini qəbuledilməz adlandırıb: “Bu, görünməmiş eskalasiya və regional təhlükəsizliyə ciddi təhdiddir”.
Fransa Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Stefan Sejournet də bunu pisləyib və ölkəsinin İsraillə həmrəy olduğunu bildirib. Nazirin sözlərinə görə, İranın “sabitliyi pozan hərəkətləri” hərbi eskalasiyaya səbəb ola bilər.
Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak İranın hücumunu “ehtiyatsız hücum” və ölkənin regionda “xarabalıq yaratmaq” niyyətinin nümayişi adlandırıb. O, Londonun İordaniya və İraq da daxil olmaqla Yaxın Şərqdəki tərəfdaşlarını dəstəkləyəcəyinə söz verib. “Müttəfiqlərimizlə birlikdə vəziyyəti sabitləşdirmək və daha da gərginləşməsinin qarşısını almaq üçün təcili olaraq çalışırıq. Heç kim daha çox qan tökülməsini istəməz”, o vurğulayıb.
CNN xəbər verir ki, ABŞ prezidenti Co Bayden milli təhlükəsizlik komandası ilə məsləhətləşmələr aparıb. Ağ Ev daha əvvəl bildirmişdi ki, dövlət başçısı mütəmadi olaraq vəziyyətlə bağlı məlumat alır və Amerika rəsmiləri İsrail hakimiyyəti ilə əlaqə saxlayır. Ağ Evin bəyanatında deyilir: “Prezident Bayden açıq şəkildə bildirdi: İsrailin təhlükəsizliyinə dəstəyimiz sarsılmazdır”.

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir